گلدان دوست‌داشتنی‌تان را می‌شكند و در چشم‌های‌تان خیره میشود و وقتی می‌خواهید تنبیهش كنید، سمت‌تان لگد می‌پراند؟ با خواهر كوچك‌ترش گلاویز میشود و آزارش می‌دهد اما حاضر به دلجویی از او نمی‌شود؟
داشتن فرزندی سربه‌راه كه بعد از كار اشتباهش معذرت‌خواهی كند برای‌تان به یك آرزوی دست‌نیافتنی تبدیل شده و كودكتان ترجیح می‌دهد به جای عذرخواهی قلدری‌اش را چندبرابر كند یا اینكه منتظر شود آب‌ها از آسیاب بیفتد و دیگران اشتباهش را فراموش كنند؟
اگر شما هم در خانه‌تان با چنین مشكلاتی مواجه هستید و هنوز نتوانسته‌اید راه و رسم عذرخواهی كردن را به فرزندتان آموزش دهید، از راهنمایی‌های دكتر پریناز بنیسی، روانشناس تربیتی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی استفاده كنید. او به شما راه و رسم آموزش «عذرخواهی كردن» به فرزندتان را یاد می‌دهد.
راه درست را انتخاب كنید
شاید بعد از هر اشتباه كودكتان برای وادار كردن او به عذرخواهی تلاش می‌كنید اما راه را اشتباه می‌روید. اگر هنوز نتوانسته اید او را برای عذرخواهی كردن قانع كنید، راه و روش خود را تغییر دهید. اگر كودكتان معذرت‌خواهی نمی‌كند ابتدا با او صحبت كنید و بگویید چرا از او دلخور شده‌اید و چرا باید عذرخواهی كند. در درجه اول او حق دارد بداند چرا شما از دستش ناراحت هستید. مهم این است كه بفهمد كارش غلط بوده پس مسئله را برایش شفاف‌سازی كنید تا هاج و واج با اصرار شما برای عذرخواهی مواجه نشود. هرگز با نیش و كنایه و زبان بی‌زبانی فرزندتان را به عذرخواهی مجبور نكنید.
با او با زبان خودش صحبت كنید و كاملا شفاف بگویید كه چه كرده و چرا باید معذرت‌خواهی كند. تا زمانی كه او به این باور نرسد كه كارش غلط بوده مدام رفتار غلطش را تكرار می‌كند و در عین حال از شما انتظار دارد تا ببخشیدش. پس به جای سكوت در این مورد، با زبان ساده برایش موضوع را روشن كنید و گذشته از این، به او راهكار‌های جایگزین را بیاموزید تا بداند كار درست چیست.
درست است كه باید با فرزندتان شفاف و ساده صحبت كنید اما تصور نكنید او از درك موضوعات عاجز است. شما باید با عقل و منطق رفتار كنید و به‌خاطر كم‌سن و سالی‌اش به او مجال اشتباه كردن را ندهید و آموزش را از سنین پایین آغاز كنید.
ببینید با كه طرف هستید
برای تربیت كودك دسته‌بندی‌هایی وجود دارد كه با توجه به سن كودك متفاوت است. طبق نظر پیاژه در صفر تا دو سالگی كودكان در مرحله حسی_حركتی قرار دارند. در این مرحله متناسب با سن كودكتان با او صحبت كنید. می‌توانید از شیوه منع عامل خوشایند هم برای آموزشش استفاده كنید. فقط مراقب باشید افراط و تفریط نكنید. در دو تا هفت سالگی كودك در مرحله پیش‌عملیاتی قرار می‌گیرد.
در این سن است كه كودكان خودشان را جای پدر و مادرشان می‌گذارند، با همسالان‌شان بازی می‌كنند و گروه‌ها را تشكیل می‌دهند. حالا دیگر می‌توانید از طریق ایفای نقش و بازی با فرزندتان معلم خوبی برایش باشید. هفت تا 11سالگی مرحله عملیات عینی است؛ كودكان وارد مدرسه می‌شوند، اجتماع جدیدی را تجربه می‌كنند، نقش جدیدی را می‌پذیرند و دستخوش كلی تغییرات می‌شوند. حالا دیگر وقت آن رسیده تا یاد بگیرند تطابق و سازگاری بیشتری با محیط داشته باشند. در این زمان شما فقط باید به عنوان راهنما و ناظر با او همراه شوید.
از تربیت مستقیم فاصله بگیرید و اجازه دهید خودش كم‌كم سر در بیاورد كدام رفتار درست و كدام غلط است. 11سالگی به بعد هم تفكر انتزاعی شكل می‌گیرد و بحث بلوغ فرزندان پررنگ‌تر میشود. در این سنین فرزندان قدرت تشخیص دارند و می‌توانند درست را از نادرست تشخیص دهند و رفتار مناسب را انتخاب كنند. در بزرگسالی هم افراد باید این شجاعت را داشته باشند تا بتوانند مسئولیت اشتباه‌های‌شان را بپذیرند.
لودر اعتماد به نفس نباشید!
اگر جزو آن دسته از والدینی هستید كه در جمع كودكتان را تحت فشار قرار می‌دهید تا از دوستش یا بزرگ‌ترش معذرت‌خواهی كند باید بدانید كه مخرب عزت‌نفس فرزندتان هستید و با این كار در آینده فرزندتان قدرت انجام كارها را در بقیه امور از دست می‌دهد. فرزندتان نیاز دارد تا عذرخواهی را ابتدا در جمع خانواده بیاموزد تا در آینده بتواند در شرایط زمانی و مكانی مناسب درست رفتار كند.
در جمع غریبه‌ها فرزندتان را برای عذرخواهی كردن تحت فشار نگذارید، صبر كنید تا به خانه برگردید بعد با آرامش با او صحبت كنید و به او بگویید كه كارش اشتباه بوده است و در دفعات بعد چطور باید رفتار كند.
تصور نكنید اگر در حضور دیگران كودكتان را شرمنده كنید، مادر خوب و تربیت‌كننده‌ای به نظر می‌رسید. اگر احساس كردید در آن جمع فرزندتان باید كارش را جبران كند، او را به اتاق ببرید و دور از نگاه دیگران با او صحبت كنید و با هم در مورد شیوه جبران اشتباهش به توافق برسید.
حالا بچه خوبی شدی !
حواس‌تان باشد در مقابل عذرخواهی كودكتان از او تشكر كنید. «عزیزم چون متوجه اشتباهت شدی و عذرخواهی كردی می‌بخشمت. لطفا دفعه بعد این كار را تكرار نكن.» از هر راهی كه می‌توانید خرسندی خودتان را از رفتارش نشان دهید. برای آموزش از عاطفه و احساسات ناب انسانی استفاده كنید. برای او حصار نكشید و از مقابله به مثل و جبهه‌گیری بپرهیزید.
اگر با عشق و جملات مثبت سراغ فرزندتان بروید، قطعا بهتر از قهر و خشونت نتیجه می‌گیرید. تشویق شما در مقابل عذرخواهی تقویت‌كننده‌ای بی‌نظیر است و برای حذف عادات ناخوشایند فرزندتان شما به چنین تقویت‌كننده‌هایی نیاز دارید. اگر كودكتان به این باور برسد كه دوستانه مسئله‌ای را به او تذكر می‌دهید بهتر از زمانی كه احساس كند مجبور به اطاعت كوركورانه از دستورات شماست، با شما همكاری می‌كند.
كمك بگیرید
شاید این سوال برای‌تان پیش بیاد كه آیا بخشش ما باعث تشدید رفتار بد كودك‌مان نمی‌شود. باید بدانید در مسائل تربیتی ما نمی‌توانیم از یك الگوی كلی برای تمام كودكان استفاده كنیم. كودكان ممكن است در خانواده‌های متفاوتی پرورش یافته باشند، به مهد كودك بروند یا اینكه ممكن است جزو كودكان تك‌والد یا فرزند طلاق باشند كه هركدام نسخه خاص خودشان را نیاز دارند.
هدف ما این است كه به آنان بفهمانیم چه كاری غلط است و نباید انجام شود تا به شكل عادت درنیاید. شاید درك این تفاوت برای شما چندان آسان نباشد. به همین دلیل توصیه می‌كنیم اگر نیاز به مشاوره تخصصی داشتید، حتما از مشاوره استفاده كنید تا بعدا كاسه چه كنم چه كنم دست‌تان نگیرید.
وقت دلجویی است!
دلجویی كردن شیوه موثری از عذرخواهی با استفاده از ابزار است كه بسیار تاثیرگذار است. بزرگسالان هم با این شیوه می‌توانند خیلی زودتر به این نتیجه برسند و ناراحتی‌ها را از دل هم دربیاورند. حتما استفاده از این شیوه را به كودكتان آموزش دهید.
اگر كودكتان پدرش یا برادر و خواهرش را ناراحت كرد با او به مغازه بروید و با هم هدیه‌ای هرچند كوچك بخرید. با این كار كودكتان محبوب‌تر میشود و اعضای خانواده به هم نزدیك‌تر می‌شوند. به او یاد دهید تا مسئولیت كارهایش را بر عهده بگیرد و كار بدش را جبران كند.
زود باش بگو ببخشید!
آیا حق دارید پس از رخ دادن هر اشتباهی فرزند خطاکارتان را مجبور به عذرخواهی کنید‌یا اینکه بهتر است گاهی سکوت کنید؟
اگر كودكتان مدام لج‌بازی می‌كند و حاضر به معذرت‌خواهی نیست با داد و فریاد بیخود و ناسزا گفتن او را به‌این کار مجبور نكنید و آرامش خودتان را به هم نریزید. سیاست‌مدار باشید. فقط كافی است برایش محدودیت ایجاد كنید و او را از یكی از چیزهای خوشایندی كه در اختیار دارد، محروم كنید. البته فراموش نكنید افراط شما نتیجه‌ای مناسبی نخواهد داشت؛ مثلا برای فرزندان بین چهار تا شش سال تنها یك ساعت قهر مادر می‌تواند اثرات مثبتی داشته باشد.
اگر هم متوجه اشتباهش شد دیگر مته به خشخاش نگذارید. مهم این است كه بداند كارش اشتباه بوده و دیگر آن را تكرار نكند. پافشاری بیش از حد شما برای شنیدن لفظ ببخشید روحیه كودكتان را خدشه‌دار می‌كند و قهر طولانی‌مدت و دریغ كردن محبت‌تان از او، باعث میشود تصور كند كه در صورت انجام یك اشتباه كوچك عشق شما را از دست می‌دهد.
یادتان نرود شما به عنوان یك مادر، حق ندارید برای عشق‌تان شرط و شروط بگذارید. پس در صورتی كه اشتباه كرد به او نگویید «پسر بد!»، «من مادرت نیستم»، «دوستت ندارم» بلكه بگویید «تو كار اشتباهی كردی كه به‌خاطرش من ناراحت هستم» سپس منظورتان از «كار اشتباه» را شفاف شرح دهید و انتظاری كه از او دارید را هم برایش روشن كنید.
