آنتونوف 225 مریا، یک هواپیمای استرتژیک باری است که طراحی آن در دهه 80 میلادی توسط کمیته طراحی آنتونوف صورت گرفت. درست است که هواپیمای ایرباس آ380 بزرگترین هواپیمای مسافربری دنیاست اما هواپیمای آنتونوف 225 هم بزرگ ترین هواپیمای دنیاست هرچند از نقطه نظر ماموریت جزء کلاس هواپیماهای باری محسوب می شود.
هدف از طراحی این هواپیما، حمل و نقل بوران فضایی شوروی بود (بوران سفینه فضایی شوروی است که تنها یک بار در سال 1988 به فضا سفر کرد). نام مریا در انتهای آنتونوف225 به معنای رویا در زبان اکراینی است. اولین نمونه آنتونوف225 در سال 1988 تکمیل شد. ابتدا قرار بود دو نمونه از این هواپیما وارد ناوگان هوایی شود اما اکنون تنها از یک فروند آن بهره برداری می شود که دارای شماره شناسه 82060-URاست. این هواپیما توانایی حمل و نگهداری بارهای بسیار سنگین و بسیار بزرگ را دارد.
آنتونوف یا مجموعه علوم و تکنولوژی هوانوردی آنتونوف که پیش تر با نام کمیته طراحی آنتونوف نیز شناخته می شد یک کارخانه ساخت و تولید و سرویس دهی هواپیمایی است که در اکراین قرار دارد و با گروه کارشناسان خود بر روی هواپیماهای بسیار بزرگ مشغول فعالیت هستند. این کارخانه یک موسسه وابسته به دولت بوده و مرکز اصلی آن در شهر کییِف اکراین است.
آنتونوف 225 بزرگ ترین و پرقدرت ترین هواپیمای جهان است. این هواپیما در اصل مدل بزرگ تری از هواپیمای موفق Ruslan 124-An به شمار می رود، با حداکثر وزن ناخالص 640 تن و در حال حاضر سنگین ترین هواپیمای جهان است. هر چند هواپیمای Hercules 4-Hughes H که به ”Spruce Goose“ (غار آراسته و زیبا) شهرت دارد، وزن بیشتری نسبت به 225-An دارد و طول بالهایش نیز بیشتر است اما 4-H تنها یک بار موفق به پرواز شد.این هواپیما حتی از ایرباس آ380 و نیز همتای خود Galaxy 5-C که به منظور حمل هواپیماهای جنگی ساخته شده بود، بزرگ تر است.
اولین پرواز آنتونوف 225 در 21 دسامبر 1988 صورت پذیرفت. در سال 1989 در نمایشگاه هوایی پاریس به صورت ساکن به نمایش درآمد و در یک روز عمومی در نمایشگاه فارنبورگ سال 1990 به پرواز در آمد. دو نمونه سفارش داده شد اما تنها یک آنتونوف 225 توانست به طور کامل مراحل طراحی و ساخت را طی کند. این هواپیما می تواند بار فوق سنگین 250هزار کیلوگرم (550هزار پوند) را در درون خود و یا 200هزار کیلوگرم (44هزار پوند) را بر روی بدنه خود حمل کند. بار بر روی بدنه تا 70 متر(230 فوت) می تواند طول داشته باشد.
یک آنتونوف 225 نمونه دوم به طور جزیی در اواخر دهه 80 برای برنامه فضایی شوروی ساخته شد. این گونه متشکل از یک در باری در پشت و دمی با یک پایدار کننده عمودی بود که مجددا طراحی شده بود. به دنبال فروپاشی شوروی در سال 1991 و لغو برنامه فضایی بوران، تنها مدل عملکردی آنتونوف225 در سال1994 به انبار انتقال داده شد.
شش موتور آیوچنکو پراگرس که قرار بود برای آنتونوف225 مورد استفاده قرار گیرند حذف شدند و بدنه نمونه دوم هواپیمای آنتونوف225 نیز بایگانی شد. نمونه اولیه آنتونوف 225 نیز بعدها مجددا موتورهایی را اتخاذ کرد و مشغول سرویس دهی شد.
در سال 2000 نیازها برای حضور آنتونوف225 با ظرفیت بالاتر احساس شد و در نتیجه در سال 2006 تصمیم گرفته شد که مجددا دومین آنتونوف225 کامل شود. طبق برنامه ریزی ها قرار بود تا سال 2008 پروژه تکمیل شود اما با تاخیر مواجه شد و در نهایت در سال 2009 پروژه به صورت نیمه تمام رها شد.
آنتونوف225 در واقع مدل پیشرفته آنتونوف124 است که در قسمت بدنه و قسمت جلو و عقب بال های آن تغییراتی به وجود آمد. دو موتور توربوفن از نوع لوتاریو-دی 18 به بال ها اضافه شده و تعداد کلی موتورهای بال ها به شش عدد رسیده است. به علاوه به منظور تسهیل در سیستم فرود، تعداد چرخ های آن به 32 عدد افزایش یافته است.
در و پلکانی که به منظور حمل بار در آنتونوف124 وجود داشت، به منظور سبک تر کردن وزن هواپیما حذف شده اند، کنترل کننده ها و تثبیت کننده های پرواز از حالت عمودی به حالت افقی تبدیل شدند و قسمت دم هواپیما دارای دو سکان عمودی شده که باعث می شوند در مواقع لزوم حمل بار اضافی امکان پذیر باشد و آشفتگی آیرودینامیکی ایجاد شده را کنترل میکنند. بال های این نوع هواپیما همانند هواپیماهای باری دیگر از نوع بال بالا بوده و در نتیجه برای ایجاد پایداری لازم بال های آن را به صورت هشتی شکل در آورده اند. برخلاف آنتونوف124، این هواپیما برای مانورهای جنگی و عملیاتی با مسیرهای کوتاه طراحی نشده است.
ابتدا 225 دارای حداکثر وزن برخاست 600 تن بود (1320000 پوند) اما در طی سال های 2000-2001 اصلاحاتی صورت پذیرفت و بدین ترتیب وزن برخاست تا 640 تن افزایش یافت. هر دو وزن برخاست قبلی و بعدی موجود در آنتونوف 225 آن را به عنوان سنگین ترین هواپیمای دنیا قرار می دهد. این در حالی است که بزرگ ترین هواپیمای مسافربری دنیا؛ یعنی ایرباس آ380 در بیش ترین مقدار وزن نشست خود رکورد 591.7 تن را به ثبت رسانده است. Hercules 4-Hughes H یا همان Spruce Goose نیز شناخته می شود دارای طول بال های بیش تر و ارتفاع کلی بیش تری بود و در عوض 20 درصد طول کوتاه تری داشت و با توجه به مواد به کار رفته در آن وزن کمتری نیز دارا بود. این هواپیما تنها یک بار موفق به پرواز شد و بدین ترتیب هواپیمای آنتونوف 225 با چندین پرواز به عنوان بزرگ ترین هواپیمای دنیا شناخته می شود. آنتونوف 225 پهنتر از هواپیمای ایرباس آ380 است همچنین از هواپیماهای چون آنتونوف124، بویینگ 747 باری و Galaxy 5-Lockheed C که نزدیک ترین هواپیماهای هم رده هستند بزرگ تر است.
در اواخر دهه 80 تلاش هایی توسط دولت شوروی در راستای درآمد زایی از طریق لوازم نظامی موجود صورت پذیرفت. سال 1989 یک شرکت مرکزی توسط کمیته طراحی آنتونوف با هدف ناوگان هوایی باری و با نام هواپیمایی آنتونوف آغاز به کار کرد. پایگاه اصلی این شرکت در شهر کیف اکراین بنا نهاده شد. زمانی که برنامه فضایی شوروی در سال آخر خود بود، آنتونوف225 به عنوان گزینه اول برای انتقال شاتل فضایی بوران انتخاب شده بود.
شرکت کار خود را با ناوگانی از چهار آنتونف124 سری 100 و سه آنوتونوف آ اِن سری 12 آغاز کرد اما با نزدیک شدن به اواخر دهه 90 نیازها برای حضور هواپیمایی با ظرفیت بالاتر و توانایی بیش تر احساس شد. بدین ترتیب آنتونوف225 اصلی مجددا طراحی شد و اصلاحاتی در آن اعمال شد. پس از آمادگی کامل نیز به خدمت ناوگان هوایی هواپیمایی آنتونوف درآمد.
در مه 2001، آنتونوف225 موفق به کسب گواهی نامه بین المللی از کمیته بین المللی هوانوردی (IAC AR) شد. در سپتامبر 2001 این هواپیما توانست به عنوان رکوردی از خود چهار تانک جنگی با وزن باری معادل 253.82 تن را حمل کند. در این پرواز آنتونوف225 در ارتفاع دو کیلومتری(6600 پا) مسافتی به اندازه 1000 کیلومتر (620 مایل) را با سرعتی معادل 763.2 کیلومتر بر ساعت(474.2 مایل بر ساعت) طی کرد.
مشخصات این هواپیما به شرح زیر است:
تعداد سرنشینان: شش نفر
ظرفیت ترابری: 250هزار کیلوگرم
ابعاد در هواپیما: 440 در 640 سانتی متر
طول: 84 متر
پهنای بال ها: 88 متر و 40 سانتی متر
ارتفاع: 18.1 متر
مساحت بال ها: 905 متر مربع
وزن خالی: هزار 285 کیلوگرم
حداکثر وزن برخاست: 640هزار کیلوگرم
نیروی محرکه: شش موتور توربوفن دی 18 هر یک به
قدرت 229.5 کیلو نیوتن
مسافت برخاست: در سنگین ترین حالت 3.500 متر
حداکثر سرعت: 850 کیلومتر بر ساعت
سرعت کروز: 800 کیلومتر بر ساعت
محدوده پرواز با حداکثر سوخت: 15.400 کیلومتر
محدوده پرواز با حداکثر وزن: چهار هزارکیلومتر
سقف پرواز: 11هزار متر
اولین پرواز تجاری این هواپیما در سوم ژانویه 2002 صورت پذیرفت که طی آن 216هزار غذا از اشتوتگارد آلمان به Thumrait عمان انتقال و به ارتش امریکا که در آن جا بود تحویل داده شد. این همه غذای آماده در 375 سکوی حمل بار که جمعا وزنی معادل 187.5 تن داشتند، تعبیه شدند.
آنتونوف 225 هنوز هم از هواپیماهای پرکاربرد هواپیمایی آنتونوف است و لوازمی را که جابه جایی آن ها به راحتی امکان پذیر نیست از قبیل لوکوموتیوها و 150 تن ژنراتور با خود حمل می کند. توانایی جابه جایی سریع و عظیم، این هواپیما را به وسیله ای تبدیل کرده تا سازمان های بین المللی در شرایط اورژانسی و بحران ها توجه خاصی به آن داشته باشند.
در آغاز ژوئن 2003 آنتونوف 225 به کمک آنتونوف های 124 تجهیزات و کمک های مردمی معادل 800 تن را به عراق منتقل کرد. این هواپیما همچنین قراردادهایی را با دولت های کانادا و امریکا برای انتقال مواد و تجهیزات نظامی به آسیای میانه داشته است. در حقیقت استفاده امریکا از یک هواپیمای روسی تاییدی است بر برتری روس ها در زمینه طراحی و تکنیک پیاده سازی هواپیماهای جنگی. زیرا تا این زمان هواپیمایی با این مشخصات در کشور امریکا ساخته نشده است.
در نوامبر 2004 فدراسیون بین المللی هوانوردی (FAI) نام آنتونوف 225 را در کتاب رکوردهای گینس به سبب 240 رکوردی که از خود به جای گذاشته بود به ثبت رساند.در 11 اوت 2009 سنگین ترین بار یکپارچه ای که تا کنون در آسمان جابه جا شده بود توسط این هواپیما حمل شد. طی این پرواز ژنراتوری به طول 16.23 متر(53.2 پا) و عرض 4.27 متر(14 پا) به یک نیروگاه گازی در ارمنستان منتقل شد. این محموله وزنی معادل 189.09 تن (416.900 پوند) داشت.در فوریه2010 آنتونوف 225 دستگاه ماشین های ساختمانی به وزن 108 تن را از ژاپن به مقصد سانتو دومینگو برد و این تجهیزات به جزیره زلزله زده هایتی منتقل شدند.در ژوئن 2010 آنتونوف225 طولانی ترین بار هوایی را که تا کنون جابه جا شده بود با خود حمل کرد. این بار شامل دو پره بادی 42 متری جدید بود که از تیانجین چین به دانمارک برده شد.
