به گفته بنیاد سلامت روان، در حال حاضر بیش از ۳۰ درصد بریتانیایی‌ها از بی‌خوابی یا دیگر اختلالات مربوط به خواب رنج می‌برند. این مساله می‌تواند عواقب جسمی و روانی شدیدی به همراه داشته باشد. گزارش شده است که کلینیک‌های تخصصی خواب در بریتانیا هر هفته بیش از ۵۰ مورد مراجعه تازه دارند. مراجعه به بعضی از این کلینیک‌ها در یک دهه اخیر هم پنج برابر شده است.
بخشی از این جهش را می‌توان پای بیشتر شدن آگاهی مردم درباره اختلالات مرتبط با خواب و افزایش موارد گزارش شده، نوشت. پزشکان و متخصصان در این کلینیک‌ها با برخی رفتارهای عجیب افراد در هنگام خواب هم برخورد کرده‌اند. برخی اختلالات نادر و نسبتا عجیب در حین خواب هم شیوع بیشتری پیدا کرده است.
اما مردم در خواب چه کارهای عجیبی انجام می‌دهند؟
پیامک زدن
امروزه فناوری‌های جدید نقش بزرگی در زندگی ما بازی می‌کنند. پس جای تعجب ندارد که متخصصان خواب شاهد برخی رفتارهای مرتبط به آن هستند.
دکتر کریستی آندرسون مدیریت یک مرکز خدمات عصب‌شناسی در زمینه خواب را در بنیاد خدمات درمانی عمومی نیوکاسل به عهده دارد. به گفته او، تعداد افرادی که می‌گویند در حین خواب پیامک می‌فرستند، بیشتر شده است.
داده‌های نهاد نظارت بر مخابرات و ارتباطات در بریتانیا (آفکام) نشان می‌دهد که ۹۲ درصد بریتانیایی‌ها تلفن همراه دارند و با در نظر داشتن چنین آماری، افزایش تعداد افرادی که در خواب پیامک می‌زنند، تعجب‌برانگیز نیست.
افراد زیادی تلفن همراهشان را با خود به تختخواب می‌برند.
دکتر آندرسون می‌گوید: «اینکه مردم کارهایی را که در طول روز مکررا می‌کنند، حین خواب هم انجام دهند، بسیار شایع است.»
علت این امر، نوعی اختلال خواب به نام «خواب‌بیداری» (پاراسومنیا) است.
خواب‌بیداری به مجموعه کارهای غیرارادی گفته می‌شود که در حین خواب از فرد سر می‌زند. این اختلالات می‌تواند شدت و ضعف متفاوتی داشته باشد؛ از باز کردن چشم‌ها در حین خواب گرفته تا موارد شدیدی مثل رانندگی در خواب.
دکتر آندرسن حتی بیماری داشته که وقتی خواب بود، اجزای ساعت‌های دیواری بزرگ را از هم باز می‌کرد.
اینکه در چنین مواقعی دقیقا چه اتفاقی در مغز ما می‌افتد، هنوز یک معماست. در این زمینه تحقیقات چندانی صورت نگرفته و علت اصلی آن دشواری زیاد جمع‌آوری اطلاعات است.
دکتر کریس ایدزیکوفسکی، متخصص خواب و مدیر کلینیک خواب ادینبورو می‌گوید: «مشکل این است که به ندرت پیش می‌آید کسی وقتی در یک کلینیک تحت کنترل است، چنین حرکاتی انجام دهد. اما در چند سال آینده تحقیقات در این زمینه پیشرفت زیادی خواهد کرد، چون حالا تجهیزات لازم را برای ضبط حرکات و واکنش‌های افراد در خانه‌شان در اختیار داریم.»
خوشبختانه پیامک‌هایی که در خواب فرستاده می‌شوند، معمولا هیچ معنایی ندارند. دکتر آندرسون می‌گوید: افراد کارهایی مشابه آنچه را در طول روز انجام می‌دهند، در خواب تکرار می‌کنند، اما این کار را با دقت و مهارت کمتری انجام می‌دهند.
غذا خوردن
بعضی از افرادی که در خواب راه می‌روند، صبح روز بعد با بسته‌های خالی مواد غذایی و آشپزخانه‌ای به هم ریخته روبه‌رو می‌شوند و توضیحی برای این وضعیت پیدا نمی‌کنند.
غذا خوردن در حین خواب معمولا مساله بزرگی نیست، ولی در موارد شدیدتر به آن سندروم غذا خوردن شبانه می‌گویند. افزایش آگاهی عمومی درباره اختلالات خواب باعث شده است که موارد مراجعه به کلینیک‌های خواب به خاطر این مشکل بیشتر شود.
کارهای عجیبی که مردم در خواب انجام می‌دهند
کسانی که از این اختلال رنج می‌برند، ممکن است بعد از بیدار شدن اصلا به‌یاد نیاورند که در طول شب چند بار به آشپزخانه سر زده‌اند. نگرانی عمده در مورد این افراد هم امکان پریدن غذا به گلویشان است.
غذا خوردن در خواب مثل دیگر رفتارهای عجیب شبانه، معمولا وقتی رخ می‌دهد که فرد دچار پاراسومنیا می‌شود. به گفته دکتر آندرسون، نیم میلیون بریتانیایی مکررا دچار این حالت می‌شوند.
غذا خوردن در خواب معمولا به اتفاقات و کارهای قبل از خواب بستگی دارد.
دکتر آندرسون می‌گوید: «خوابگردها معمولا کارهایی منطقی انجام می‌دهند. مثلا اگر گرسنه به تختخواب رفته، یا در طول روز رژیم گرفته باشند، غذا می‌خورند.»
موارد پیچیده‌تری هم وجود دارند که مثلا در آنها فرد آشپزی می‌کند. در چنین مواردی فرد در واقع بیدار است، اما هیچ‌یک از کارهایی را که کرده است، به یاد نمی‌آورد.
پروفسور جیم هورن، از مرکز تحقیقات خواب دانشگاه لاف‌بارو می‌گوید که این حالت نوعی فراموشی است: «آنها با آنکه بیدارند، کاملا گیج هستند. در چنین موارد حادی، مساله، خواب فرد و کیفیت آن نیست. معمولا مشکل چیزهایی مثل استرس است که روی خواب هم تاثیر می‌گذارند.»
رابطه جنسی
تنها چند سال است که آشکارا از مواردی صحبت می‌شود که در آنها فرد در حین خواب رابطه جنسی دارد. البته به گفته متخصصان خواب، تابحال تحقیق چندانی در این زمینه انجام نشده است، اما شمار مواردی که گزارش می‌شوند، بیشتر شده است.
موارد رابطه جنسی حین خواب با استرس یا مصرف الکل یا مواد مخدر بیشتر می‌شود و می‌تواند مواردی از تماس جزئی تا رابطه کامل را شامل شود و بعضی مواقع پیامدهایی جدی به‌همراه داشته باشد. آقای ایدزیکوفسکی در برخی جلسات محاکمه در دادگاه‌هایی که به جرایم جنسی و تجاوز رسیدگی می‌کنند، به عنوان کارشناس حضور پیدا می‌کند.
او می‌گوید رابطه جنسی در حین خواب نوعی پاراسومنیا است و احتمال وقوع آن در مرحله «خواب عمیق» بیشتر است. در این مرحله، بخشی از مغز که فکر کردن و هشیاری را تحت کنترل دارد، از فعالیت می‌ایستد. اما بخشی از مغز که مسئول خواسته‌های ابتدایی‌تر نظیر برقراری رابطه جنسی است، همچنان فعال می‌ماند.
دکتر ایدزیکوفسکی می‌گوید: «این کار نوعی رفتار غریزی است و فرد موقع انجام آن هشیار نیست. در مرحله خواب عمیق، تصمیم‌گیری اخلاقی و عقلایی انجام نمی‌شود. مشاهده مشکلات مختلفی که مردم در خواب با آنها مواجه می‌شوند، بعد از این همه سال، هنوز هم برایم جالب و عجیب است. در اکثر موارد آنها از امکانات درمانی موجود بی‌اطلاع هستند.»
توقف تنفس حین خواب معمولا از نوعی اختلال ناشی می‌شود که به آن «حبس نفس بازدارنده در خواب» می‌گویند. این اختلال چیز جدیدی نیست، اما شمار افرادی که به خاطرش به کلینیک مراجعه می‌کنند، رو به افزایش است.
چاقی یکی از عوامل تشدیدکننده این اختلال است و به‌همین دلیل، کارشناسان انتظار دارند که به تعداد موارد آن اضافه شود.
حبس نفس بازدارنده حین خواب، معمولا با خُرخُر بسیار بلند همراه است و وقتی اتفاق می‌افتد که ماهیچه‌های گلو از حال می‌روند و با مسدود کردن راه‌های عبور هوا جلوی تنفس فرد را گرفته و باعث حبس نفس می‌شوند.
به تازگی بی‌بی‌سی مجموعه‌ای را با نام «شب بخیر بریتانیا» تهیه کرد که در چارچوب آن، افرادی مورد آزمایش قرار گرفتند. پل ازبری یکی از آنها بود و بعد از این آزمایش‌ها متوجه شد که در حین خواب به‌دفعات و گاه تا ۲۶ ثانیه، نفسش را حبس می‌کند.
او می‌گوید: «از شنیدن این موضوع واقعا ترسیدم. فکر اینکه در حین خواب مرتبا نفسم را برای مدتی طولانی حبس می‌کنم، مرا به وحشت انداخت. فکر می‌کردم مشکل خرخر کردن دارم، اما قضیه خیلی جدی‌تر از این حرف‌هاست.»
این راننده کامیون ۴۷ ساله شب‌ها در هر ساعت تا ۵۰ بار به‌خاطر توقف تنفس در حین خواب بیدار می‌شود. به گفته دکتر ایدزیکوفسکی، در موارد بسیار حاد، این آمار ممکن است به ۸۰ بار برسد.
او می‌گوید: «بیمار ممکن است از خواب بیدار شدن‌ها را به‌یاد نیاورد. دلیلش این است که مغز به طور کامل با بدن ارتباط برقرار نمی‌کند. در نتیجه فرد نمی‌داند که بیدار است. ممکن است برقراری ارتباط بین مغز و بدن، و هشیاری فرد نسبت به بیداری‌اش یک دقیقه طول بکشد. در نتیجه بیمار زمان بسیار کمی را در مرحله خواب عمیق می‌گذراند، آن هم در حالی که این مرحله یکی از فازهای نیروبخش و احیاکننده در چرخه خواب است. چنین بیمارانی معمولا صبح‌ها احساس خستگی شدیدی می‌کنند.»
اگر بیمار در طول روز با چیزهایی مثل ماشین‌آلات سر و کار داشته باشد، این حالت می‌تواند پیامدهای جدی برایش داشته باشد. آقای ازبری فعلا از نوعی ماسک ویژه صورت استفاده می‌کند و این روش فعلا در مورد او جواب داده است.
سندروم سرسام
شاید برایتان پیش آمده باشد که در حالی که دارید خیلی آرام به‌خواب می‌روید، ناگهان چیزی مانند بمب در سرتان منفجر شود. به حالت شنیدن ناگهانی صدای بسیار بلند در داخل سر «سندروم سرسام» می‌گویند که یکی دیگر از اختلالات خواب است.
کسانی که دچار این حالت می‌شوند، می‌گویند صدایی مثل انفجار بمب، تندر و صاعقه، یا شلیک گلوله در سرشان می‌شنوند. این سندروم درد ندارد، ولی می‌تواند فرد را کاملا پریشان کند. در بعضی موارد، پیش آمده است که فرد به‌خیال اینکه در اطراف بمبی منفجر شده، به‌سوی پنجره بدود.
بعضی متخصصان خواب می‌گویند که این سندروم بسیار نادر است، ولی دکتر آندرسون می‌گوید که در سال‌های اخیر چندین نفر با این بیماری به او مراجعه کرده‌اند.
به گفته دکتر آندرسون، این تجربه شبیه همان حسی است که بعضی وقت‌ها موقع به‌خواب رفتن تجربه می‌کنیم.
او می‌گوید: «فرد درست موقع به‌خواب رفتن، صدای بسیار بلندی شبیه انفجار می‌شنود و بعد متوجه می‌شود که منشاء صدا خارجی نبود چون هیچ‌کس دیگری آن را نشنیده است. در بعضی موارد، بیمار جرقه‌های نور هم می‌بیند. این اختلال کاملا بی‌خطر است، ولی می‌تواند دلواپس‌کننده باشد و کار ما معمولا صرفا اطمینان خاطر دادن به بیمار است. در بعضی موارد، فرد آزار زیادی می‌بیند و نگران به‌خواب رفتن است که این می‌تواند وضع را بدتر کند. در چنین مواردی می‌توان از دارو استفاده کرد.»
معمولا پیش آمدن این اتفاق‌ها از الگو و روال خاصی پیروی نمی‌کند، اما ممکن است سال‌ها ادامه داشته باشد و لطمه زیادی به کیفیت زندگی بیمار وارد کند.
نخوابیدن چه عوارضی دارد؟
• کیفیت پایین خواب باعث لطمه خوردن به خلق و روحیه، تمرکز، انرژی و حتی روابط انسان می‌شود
• سعی کنید از چیزهایی که باعث می‌شوند به سختی به خواب بروید، دوری کنید؛ چیزی مثل گرم بودن بیش از حد اتاق خواب
• شرایطی را که به خواب بهتر کمکتان می‌کند، بررسی کنید و ببینید در چه موقعیت‌هایی خواب آرامی دارید. سعی کنید ساعت زیستی خود را متناسب با نیاز بدن خود تنظیم کنید.
چقدر خواب نیاز داریم؟
• انسان‌ها: بین ۵ تا ۱۱ ساعت
• مار پیتون: ۱۸ ساعت
• گربه: حدود ۱۲ ساعت
• گوسفند: حدود ۴ ساعت
• زرافه: حدود ۲ ساعت
